آزمایش ویتامین D خون

آزمایش ویتامین D خون سطح این ویتامین را در بدن شما اندازه گیری می کند. تا مشخص شود آیا بدن شما برای کارکرد صحیح خود مقادیر کافی از آن را در اختیار دارد یا نه ؟

پیش از این در مقاله ویتامین D را بهتر بشناسیم گفتیم که این ویتامین محلول در چربی برای سلامت استخوان ها و دندان ها ضروری است. این وظیفه اساسی با کمک به جدب کلسیم اتفاق می افتد.

علاوه بر این Vitamin D  به کارکرد نرمال عضلات، اعصاب و نیز جدب و حفظ تعداد دیگری از مواد معدنی مانند فسفر، منیزیوم و برخی هورمون ها نیز کمک می کند. چند تحقیق علمی نیز در مورد اثر مثبت آن بر بهبود و ارتقای عملکرد سیستم ایمنی، کاهش التهاب و پیشگیری از برخی مشکلات دیگر وجود دارد.

به همین دلیل اطلاع از میزان ویتامین دی در بدن به کنترل سلامتی کمک می کند. آزمایش ویتامین D خون به همین دلیل تجویز می شود.

پایین ویتامین دی یک مشکل نسبتا شایع است. از آزمایش خون ویتامین D می توان برای بررسی سطح آن در بدن استفاده کرد تا امکان اصلاح و جبران کمبود احتمالی فراهم شود. تست ویتامین دی خون می تواند به پزشک معالج شما برای تصمیم گیری در مورد ضرورت افزایش مصرف این ریزمغذی از طریق رژیم غذایی یا انواع مکمل کمک کند.

همچنین آزمایش ویتامین دی ممکن است برای تشخیص سمیت ویتامین D هم مورد استفاده قرار گیرد. وضعیتی که در آن ویتامین D بیش از حد نیاز و ضرورت در بدن وجود دارد.

چرا آزمایش ویتامین دی تجویز می شود ؟

گفتیم که این آزمایش سطح ویتامین را اندازه گیری می گیرد. بنابراین اگر پزشک به هر دلیل به کمبود Vitamin D در خون شما مشکوک شود برای اطمینان از این تشخیص، آزمایش تجویز می کند.

برخی از نشانه و علایمی که پزشک بر اساس آنها درخواست آزمایش ویتامین D خون را می هد :

• درد استخوان
• نرمی استخوان همراه با ضعف عضلانی که به آن استئومالاسی می گویند.
• تراکم پایین استخوان
• شکستگی های پی در پی

همچنین برخی افراد بیشتر از سایرین در خطر کمبود ویتامین دی هستند. لذا پزشک ممکن است برای اطمینان از سلامت آنها آزمایش ویتامین D را تجویز کند :

• افراد دارای سوء تغذیه و رژیم غذایی نامناسب
• یزرگسالان بالای ۶۵ سال
• افراد دارای اضافه وزن زیاد
• کسانی که عمل جراحی بای پس معده کرده اند
• نوزادانی که پس از ۶ ماهگی فقط با شیرمادر تغذیه شده اند (شیر مادر به تنهایی ویتامین دی کافی برای تامین نیاز های نوزاد را ندارد)
• افراد دچار بیماری کرون

البته با یاد داشته باشید کمبود مقادیر اندکی از این ریزمغذی احتمالا علایم خاصی ایجاد نمی کند. بنابراین حتی اگر در هیچ یک از گروه های بالا قرار نمی گیرید بار هم احتمال کمبود این ویتامین وجود دارد.

همین طور اگر تا الان  به هر دلیل از مکمل‌های ویتامین D استفاده می‌کرده اید ممکن است پزشک آزمایشی را برای بررسی اینکه آیا سطح ویتامین D شما بهبود یافته یا نه تجویز کند.

سطح ویتامین D خون را چطور اندازه می گیرند ؟

ویتامین دی چه از طریق رژیم غذایی تامین شود یا نور آفتاب یا مکمل، برای آنکه قابل استفاده باشد باید در کبد به صورت ماده دیگری به نام ۲۵ هیدروکسی ویتامین D تبدیل شود. (۲۵(OH)D)

آزمایش خون ویتامین دی سطح این ماده را اندازه می گیرد. آزمایش ۲۵(OH)D دقیق ترین راه برای اندازه گیری میزان ویتامین D در خون شما است.

نام های دیگراین تست یا  آزمایش خون وله کلسیفرول، ارگوکلسیفرول، تست کلسیدیول و ویتامین D3 است.

آزمایش ویتامین دی خون چطور گرفته می شود ؟

این تستبسیار ساده است و تمام آزمایشگاه ها می توانند آن را انجام می دهند.

پس از آنکه پزشک این آزمایش را برای شما تجویز کرد، باید همراه با دستور پزشک به یک آزمایشگاه آسیب شناسی مراجعه کنید. این آزمایش معمولا نیاز به آمادگی یا رعایت شرایط خاصی مانند ناشتا بودن ندارد. مگر آنکه پزشک مورد خاصی را به شما متذکر شود.

درهر صورت آزمایش ویتامین D یک آزمایش خون است. فرد نمونه گیر پس از ضد عفونی نمودن محل مناسب با استفاده از یک سوزن کوچک از سیاهرگ بازوی شما مقدار کمی خون جمع آوری می کند.

عوارض آزمایش خون برای ویتامین دی

این تست هیچ عارضه ای ندارد. صرفا ممکن است پس از انجام آزمایش احساس کمی درد یا سوزش مختصر یا یک کبودی مختصر داشته باشید. که هر دوی آنها پس از مدت کوتاهی برطرف خواهد شد.

البته سطح مهارت نمونه گیر و توجه به توصیه های او،  همین عوارض ناچیز را هم به شکل قابل توجهی کاهش می دهد.

آیا می توانم این آزمایش را در خانه انجام دهم ؟ 

آزمایش ویتامین دی خون عموما در آزمایشگاه انجام می شود. اما چون خیلی از افراد با دستگاه های تست قند خون و چربی که می توانند در خانه یا محل کار به راحتی مورد استفاده قرار بگیرند آشنا هستند، این سوال را می پرسند که آیا امکان تست ویتامین دی در خانه هم وجود دارد یا نه ؟

چندین کیت تست Vitamin D در خانه به صورت تجاری در دنیا ساخته شده است  که به شما امکان می دهد نمونه خونی برای آزمایش ویتامین D ارائه دهید. با این وجود استفاده از آنها اصلا به سادگی استفاده از دستگاه قند خون نیست و باید مهارت و آموزش های لازم را دیده باشید.

قیمت کیت تست ویتامین دی در تابستان ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان است.

البته پیدا کردن آنها در بازار کار ساده ای نیست. بنابراین بهتر است به جای تلاش برای پیدا کردن کیت و خطاهای احتمالی و دقت پایین به یک آزمایشگاه مراجعه کنید.

هزینه آزمایش  Vitamin D چقدر است؟

هزینه آزمایش خون ویتامین D به چد عامل مختلف بستگی دارد. محل انجام آزمایش یا به عبارتی دولتی یا خصوصی بودن آزمایشگاه، سایر آزمایش هایی که پزشک تحجویز کرده،  اینکه آیا شما پوشش بیمه هستید یا خیر و نیز نوع بیمه بستگی دارد.

اگر تست ویتامین دی به تنهایی تجویز شود، هزینه آن بسیار اندک خواهد بود.

تفسیر آزمایش ویتامین D خون

توجه داشته باشید که تفسیر ونتیجه گیری از هر آزمایشی صرفا در صلاحیت پزشک شما است. پزشک نتایج این آزمایش را با علایم بالینی شما تطبیق و سپس در مورد نحوه درمان احتمالی تصمیم گیری می کند.

بناراین مطالبی که در این قسما از این نوشته توضیح می دهیم صرفا جهت آشنایی و اطلاع کلی است.

میزان استاندارد و مورد قبول برای زنان و مردان و نیز بازه سنی و حتی روش آزمایش متفاوت است. همچنین نتایج می تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر اندکی متفاوت باشد.

به صورت معمول سطح  ۲۵ هیدروکسی ویتامین D بر حسب نانومول در لیتر (nmol/L) یا نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL) اندازه گیری می شود. بر این اساس :

مقادیر کمتر از ۳۰ نانومول در لیتر (۱۲ نانوگرم در میلی لیتر) با عنوان کمبود شناخته می شود.
بین ۳۰ نانومول در لیتر (۱۲ نانوگرم در میلی لیتر) تا ۵۰ نانومول در لیتر (۲۰ نانوگرم در میلی لیتر) هم مرز کمبود است.
اگر نتایج آزمایش اعدادی بین ۵۰ نانومول در لیتر (۲۰ نانوگرم در میلی لیتر) تا ۱۲۵ نانومول در لیتر (۵۰ نانوگرم در میلی لیتر) را نشان داد نگران وضعبت ویتامین D خون خود نباشید چرا که در محدوده نرمال قرار دارد.
مقادیر بالاتر از ۱۲۵ نانومول در لیتر (۵۰ نانوگرم در میلی لیتر) نیز خطر مسمومیت را به دنبال خواهد داشت.

در صورت کمبود ویتامین دی یا قرار گرفتن در محدوده مرزی ممکن است پزشک برای شما رژیم غذایی خاص یا انواع مکمل یا تغییر سبک زندگی و استفاده بیشتر از نور آفتاب را تجویز کند.

یکی از مکمل های رایج در برای جبران کمبود قرص ویتامین D3 1000 هلث اید است که در صورت تجویز پزشک می توانید آن را با بهترین قیمت و به راحتی از داروسپ تهیه نمایید. همچنین پیش از خرید می توانید از مشاوره رایگان دارویی دکتر داروساز بهره مند شوید.

اما مقادیر بالای این ویتامین در خون معمولا بر اثر نوع تعذیه و مواد غذایی مصرفی ایجاد نمی شود. مقادیر بالا اکثرا بر اثر مصرف بیش از حد و طولانی مدت انواع مکمل مانند قرص ویتامین D و … ایجاد می شود. در این موارد پزشک توصیه می کند که حتما مصرف مکمل را متوقف کنید. چرا که ادامه آن می تواند خطرساز باشد.

آیا نیاز به تکرار تست یا آزمایشات بعدی وجود دارد ؟

اگر سطح ویتامین D بسیار پایین یا خیلی بالا باشد شاید نیاز به تکرار آزمایش برای اطمینان از صحت نتایج یا آزمایش های تکمیلی مانند  آزمایش تعیین مقادیر کلسیم، فسفر، آلکالین فسفاتاز (ALP)، هورمون پاراتیروئید (PTH)، الکترولیت ها، نیتروژن اوره خون (BUN)، کراتینین، آنتی بادی های ترانس گلوتامیناز،هورمون پاراتیروئید (PTH) و پانل متابولیک پایه (BMP) وجود داشته باشد.

همچنین اگر برای رساندن سطح ویتامین D به محدوده طبیعی تحت درمان قرار می گیرید، ممکن است از آزمایش مجدد ویتامین D و سطح کلسیم برای نظارت بر پاسخ درمانی استفاده شود. به صورت معمول نیاز به آزمایش ها یا تست های بعدی وجود ندارد.

آزمایش ویتامین D در کودکان

کمبود و کمبود ویتامین D در کوکان و نوزادان می تواند باعث بیماری جدی به نام راشیتیسم شود که بر رشد استخوان ها تأثیر می گذارد. راشیتیسم در کودکان خیلی سریع به بدشکلی های اسکلتی، اختلال در رشد، کوتاهی قد و  نیز مشکلات دندانی منتهی می شود.

کمبود ویتامین D کودکان بیشتر در کشورهای فقیر رایج است. اما عواملی مانند تغذیه انحصاری کودک  با شیر مادر پس از ۶ ماهگی و در معرض آفتاب نبودن  نیز پوست تیره خطر کمبود را افزایش می دهد.

در چنین مواردی پزشک احتمالا آزمایش Vitamin D تجویز خواهد کرد تا بر اساس نتایج آن تصمیم دارویی لازم را بگیرد.