ویتامین آ : آشنایی با یک راز سلامتی
- تحریریه داروسپ
- آبان ۲۳, ۱۴۰۰
- بدون دیدگاه
مطالب این نوشته
مرجع کامل آشنایی با ویتامین آ
در این مقاله مطالبی درباره آشنایی با ویتامین آ، فواید، میزان مورد نیاز روزانه، مکمل های ویتامین A و مضرات مصرف بیش از اندازه آن فراهم کرده ایم.
در اولین گام آشنایی با ویتامین A باید بدانید که رتینول، رتینوئیک اسید یا همان ویتامین آ که یک ویتامین محلول در چربی است، ماده مغذی مهمی برای بینایی، رشد، تقسیم سلولی، تولید مثل و ایمنی است.
این ویتامین به عملکرد بهتر قلب، ریه ها، کلیه ها و سایر اندام ها نیز کمک می کند.
می توان در مورد ویتامین آ گفت که این ماده مغذی دارای خواص آنتی اکسیدانی است. آنتی اکسیدان ها موادی هستند که ممکن است از سلول های شما در برابر اثرات رادیکال های آزاد محافظت کنند.مولکول هایی که هنگام تجزیه غذا یا قرار گرفتن در معرض دود ها و تشعشعات تولید می شوند.
رادیکال های آزاد ممکن است در بیماری های قلبی، سرطان و سایر بیماری ها نقش داشته باشند.
ساختار و ویژگی های ویتامین آ
بطور ساده، ویتامین A شامل دو نوع مرکب است: رتینول و کاروتنوئیدها.
رتینول یک نوع الکل چربی است که در بدن به عنوان شکل اصلی ویتامین آ عمل می‌کند. ساختار رتینول شامل یک زنجیرهٔ طولانی هیدروکسیل‌ها است که به یک حلقهٔ خاص متصل شده است.
کاروتنوئیدها ترکیبات رنگی هستند که در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان از جمله هویج یافت می‌شوند. ساختار کاروتنوئیدها شامل زنجیره‌های طولانی از واحدهای کاروتن است که در ساختار آنها می‌توان یک یا چند دوقطبی یافت.
بدن انسان می تواند از طریق منابع غذایی مختلف و همچنین مکمل ها، رتینول و کاروتنوئیدها جذب کند و از آنها برای تولید ویتامین a استفاده نماید. اما یک تفاوت بین آنها وجود دارد.
رتینول مستقیماً در بدن مصرف می‌شود و تاثیرات مفید خود را نشان می‌دهد. در حالی که کاروتنوئیدها باید ابتدا به رتینول تبدیل می‌شوند و سپس در بدن استفاده مورد استفاده قرار بگیرند.
این ریز مغذی جزو ویتامین های محلول در چربی محسوب می شود.
بنابراین به طور خلاصه می توان گفت که ویتامین آ دارای ساختار شیمیایی پیچیده‌ای است که نقش مهمی در عملکرد بدن انسان دارد.
فواید ویتامین A برای بدن
ویتامین آ نقش بسیار مهمی در عملکرد بدن دارد. این ویتامین در تعداد زیادی فرآیند فیزیولوژیک مؤثر است و تاثیرات زیادی بر سلامت دارد. در زیر، توضیحاتی درباره نقش ویتامین آ در بدن ارائه می‌شود:
- تاثیر بر رشد و تکامل سلول‌ها: ویتامین آ در تمام فرآیندهای رشد و تکامل سلول‌ها دخالت دارد. این ویتامین در رشد و تقسیم سلول‌های پوست، مو، ناخن و بافت‌های دیگر بسیار حائز اهمیت است. همچنین، ویتامین آ در حفظ سلامت و عملکرد صحیح غشاء‌های سلولی نیز نقش دارد.
- حمایت از سیستم ایمنی بدن: این ریز مغذی نقش مهمی در حفظ و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن، مانند بتاکاروتن، به دفاع از بدن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو کمک می‌کنند و عملکرد سیستم ایمنی را بهبود می‌بخشند.
علاوه بر این، Vitamin A نقشی در تنظیم التهاب‌ها دارد و ممکن است به کاهش التهاب‌ها و افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها کمک کند. - رشد و تقویت استخوان‌ها: این ویتامین محلول در چربی برای رشد و تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها بسیار ضروری است. این ویتامین در فرآیند تکثیر سلول‌های استخوانی و ساختن استخوان جدید نقش دارد.
- حفظ و بهبود بینایی: ویتامین A برای حفظ سلامت چشم‌ها و بهبود بینایی بسیار حائز اهمیت است. رتینول، شکل فعال ویتامین آ، در سلول‌های شبکیه چشم به دی‌آکسید Vitamin a تبدیل می‌شود و در تولید پیگمانت‌های بینایی مؤثر است.
- همچنین تحقیقات اولیه در مورد تاثیر ویتامین آ بر سلامت پوست و مو، کنترل عفنت های دستگاه تنفسی، جلوگیری از تاخیر در رشد کودکان، مشکلات مربوط به باروری، کاهش ریسک سرطان ریه و پروستات نیز موثر باشد. البته این موارد نیاز به تحقیقات علمی بیشتر و دقیق تر دارد.
علایم کمبود ویتامین آ و عوارض ناشی از آن
کمبود ویتامین آ ممکن است باعث خستگی، ناراحتی عمومی، افزایش آسیب در بافت‌ها، اختلالات در رشد کودکان، افت‌های وزنی ناشی از افزایش استهلاک، عدم تمرکز و کاهش حافظه، اختلالات تولید هورمون‌ها و مشکلات در تنظیم آنها نیز باشد.
کمبود آن می‌تواند منجر به مشکلات بینایی مانند کاهش دید در شب و کاهش توانایی تطبیق چشم با نورهای کم (شب کوری) شود.
کاهش سطح ویتامین آ ممکن است منجر به کاهش جذب کلسیم و فسفر در استخوان‌ها شده و باعث ضعف و شکنندگی استخوان‌ها شود.
عدم دسترسی به مقادیر کافی ویتامین آ می‌تواند به مشکلات پوستی هم منجر شود. پوست خشک، خارش، ترک‌ها، پوسته‌پوسته شدن و التهابات پوستی ممکن است علائمی باشند که به علت کمبود ویتامین آ رخ می‌دهند. همچنین، ممکن است رشد موها تحت تأثیر قرار بگیرد و موها شکننده و ضعیف شوند.
کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی شود و باعث افزایش حساسیت به عفونت‌ها و بیماری‌ها شود. افرادی که به طور مکرر با عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های پوستی و سایر عفونت‌ها مواجه شوند، ممکن است با کمبود این ویتامین محلول در چربی باشد.
البته خیلی بعید است که افراد دچار کمبود ویتامین A بشوند. چرا که مقادیر کافی از این ریزمغذی معمولا از طریق رژیم غذایی به بدن می رسد. با این وجود برخی افراد به دلایل مختلف ممکن است در معرض خطر کاهش سطح این Vitamin قرار داشته باشند.
کمی جلوتر در مورد میزان نیاز روزانه به ویتامین a توضیح می دهیم. اما اجازه بدهید قبل از آن ببینیم که منابع تامین این ریزمغذی چیست ؟
منابع غذایی دارای ویتامین آ
این ویتامین هم در غذاهای دامی و هم در منابع گیاهی و میوه ها و سبزیجات یافت می شود.
براساس توضیحاتی که در مورد ساختار این ویتامین دادیم می توانیم، منابع تامیم ویتامین آ را به ۳ دسته تقسیم کنیم. در زیر به این دسته بندی اشاره می کنیم:
- منابع دامی و حیوانی :
-
- جگر گاو، گوساله و مرغ: جگر دام‌ها منبع غنی ویتامین آ است.
- ماهی: ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون، ماهی ماکرل و ماهی تون معمولاً حاوی مقدار قابل توجهی ویتامین آ هستند.
- منابع غذایی گیاهی:
- سبزیجات و سبزی‌های برگدار: سبزیجات خاصی مانند اسفناج، کلم، کاهو، برگ بروکلی و ریحان حاوی ویتامین آ هستند.
- میوه‌ها: برخی از میوه‌ها مانند هندوانه، خرما، خیار، هلو، آلبالو و آووکادو در مقادیر کمی ویتامین آ دارند.
- روغنهای گیاهی: روغنهایی مانند روغن هسته توت فرنگی، روغن کرچک، روغن کدو حاوی ویتامین آ هستند.
- کاروتنوئیدها:
- کاروتنوئیدها پیش‌ماده‌های ویتامین آ هستند که بدن به رتینول تبدیل می‌کند.
- منابع خوب کاروتنوئیدها شامل مواد غذایی سبز و زرد رنگ مانند هویج، کدو، آب‌پزشک، بوقلمونی و شیرینی می‌شوند.
تچه کنید که رتینول به عنوان شکل فعال ویتامین A، فقط از منابع حیوانی تهیه می شود.
بهترین راه برای تأمین ویتامین آ از طریق تنوع در رژیم غذایی است. برنامه غذایی با مصرف متنوع از منابع دامی و گیاهی می‌تواند به شما کمک کند تا نیازهای روزانه به ویتامین آ را برآورده سازید.
در صورتی که میزان دریافت این ویتامین از رژیم غذایی نمی کنید بهتر است با یک کارشناس تغذیه یا پزشک خودتان مشورت نمایید. تا در صورت لزوم به اصلاح رژیم غذایی یا مصرف مکمل ویتامین A اقدام نمایید.
میزان نیاز روزانه بدن به Vitamin A
مهم است به خاطر داشته باشید که ویتامین آ یک ویتامین قابل حل در چربی است، بنابراین مصرف همراه با چربی به جذب بهتر آن کمک می‌کند.
بهترین راه برای تأمین ویتامین آ از طریق تنوع در رژیم غذایی و شامل کردن منابع مختلف غذایی مذکور است.
مقدار نیاز روزانه بدن به ویتامین آ بستگی به جنسیت، سن، شرایط خاص مانند بارداری و شیردهی، و وضعیت فیزیکی فرد دارد.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان نیاز روزانه به ویتامین آ را با واحد واحد بین‌المللی (IU) مشخص کرده است.
میزان نیاز روزانه به ویتامین آ برای بزرگسالان به طور کلی حدود ۶۰۰-۹۰۰ میکروگرم (۲۰۰۰-۳۰۰۰ IU) است. هر میکروگرم برابر است با ۰.۳ واحد بین المللی.
با این وجود برای افرادی که در شرایط خاصی هستند، میزان نیاز ممکن است تغییر کند.
در جدول زیر می توانید حدود تقریبی توصیه شده را برای افراد مختلف مشاهده نمایید.
| میزان مجاز روزانه مصرف ویتامین آ با توجه به سن و شرایط | ||||
| شیردهی | بارداری | زنان | مردان | سن |
| ۴۰۰میکروگرم | ۴۰۰ میکروگرم | ماه۰-۶ | ||
| ۵۰۰ میکروگرم | ۵۰۰ میکروگرم | ۷-۱۲ ماه | ||
| ۳۰۰ میکروگرم | ۳۰۰ میکروگرم | ۱-۳سال | ||
| ۴۰۰میکروگرم | ۴۰۰ میکروگرم | ۴-۸ سال | ||
| ۶۰۰ میکروگرم | ۶۰۰ میکروگرم | ۹-۱۳سال | ||
| ۱۲۰۰میکروگرم | ۷۵۰ میکروگرم | ۷۰۰ میکروگرم | ۹۰۰میکروگرم | ۱۴-۱۸سال |
| ۱۳۰۰ میکروگرم | ۷۷۰ میکروگرم | ۷۰۰ میکروگرم | ۹۰۰ میکروگرم | ۱۹-۵۰سال |
| ۷۰۰ میکروگرم | ۹۰۰ میکروگرم | ۵۰سال به بالا | ||
برای مصرف بهینه ویتامین آ، بهتر است با متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید تا بر اساس نیازهای خاص شما، برنامه غذایی مناسبی تنظیم شود.
مصرف ویتامین آ در بارداری
مصرف این ریز مغذی در دوره بارداری بسیار حائز اهمیت است و برای سلامت مادر و رشد سالم جنین بسیار ضروری است. قبلا به اهمیت و نقش این ویتامین در بدن انسان اشاره کردیم.
در جدول میزان مورد نیاز Vitamin A نیز گفتیم که در دوران حاملگی میزان نیاز بدن به این ویتامین حدود ۱۰ درصد افزایش می یابد.
اما باید توجه داشته باشد که مصرف این ریزمغدی در دوره بارداری یک تیغ دو لبه است. علاوه بر خطراتی که مصرف بیش از حد این ویتامین برای مادر دارد ( تهوع، استفراغ،سردرد، آسیب کبدی، اختلال بینایی، بر هم خوردن ریتم قلبی، از بین رفتن تعادل گرمایی و …) آسیب های فراوان و بسیار جدی نیز جنین را تهدید خواهد کرد.
مصرف بیش از حد ویتامین آ می‌تواند به طور مستقیم برای جنین سمیت ایجاد کند. این مساله ممکن است منجر به آسیب رسیدگی سلول‌ها و بافت‌های جنینی شود و مشکلاتی مانند ضربان قلب نامنظم، تشکیل عیوب ساختاری (مانند لب و کاملاً چسبیده یا اسپینا بیفیدا)، اختلالات توسعه‌ی مغز و سیستم عصبی و سایر عوارض جدی را به همراه داشته باشد.
همچنین ممکن است به سایر سیستم‌های جنین نیز آسیب برساند. این آسیب ها شامل توسعه اختلالات نوروموتور و اختلالات عصبی، مشکلات توسعه‌ی جهاز تنفسی و عروقی، عوارض قلبی، دستگاه تناسلی، کبد و غیره می‌شود.
بسیار مهم است که در دوران بارداری دستورات و راهنمایی‌های پزشک خود را رعایت کنید و مصرف ویتامین آ را به میزان توصیه شده محدود نمایید. همچنین، هرگونه مکمل ویتامینی را تنها با راهنمایی پزشک خود مصرف کنید تا از مصرف نامناسب و زیاد آن جلوگیری کنید.
آیا لازم است که مکمل ویتامین آ استفاده کنیم ؟
به عنوان یک مکمل خوراکی،عمدتاً برای افرادی که رژیم غذایی ضعیف یا محدودی دارند یا دارای شرایطی هستند که نیاز به ویتامین A بیشتری دارند توصیه می شود.
شرایطی مانند ابتلا به بیماری پانکراس، بیماری چشم یا سرخک .
آشنایی با ویتامین A و مشورت با پزشک به شما کمک می کند تا میزان مصرف ویتامین آ خود را تنظیم نمایید.
اما به صورت کلی هیچ دلیلی برای اینکه ویتامین آ را اضافه بر رژیم غذایی روزانه تان و از طریق مکمل ها دریافت کنید، وجود ندارد.
چه کسانی باید مکمل ویتامین A مصرف کنند ؟
همانطور که گفتیم بسیار کم پیش می آید که پزشک برای شما مکمل Vitamin A چه به صورت کپسول، قرص جویدنی، پماد چشمی یا آمپول تجویز کند.
اما در برخی موارد مثلا برای نوزادان و کودکان مصرف قطره آد معمول و حتی ضروری است. گاهی در صورت بروز سرخک در کودکان برای کاهش خطرات و مرگ و میر از این ویتامین استفاده می شود.
همچنین در برخی بیماری های چشمی نیز ممکن است پزشک برای شما پماد استریل چشمی تجویز کند. مبتلایان به فیبروز کیستیک نیز احتمالا به مصرف مکمل نیاز خواهند داشت.
بر این اساس به صورت معمول هیچ نیازی به مصرف مکمل نخواهید داشت. به ویژه اگر از رژیم غذایی متعادلی بهره مند باشید.
باید به خاطر داشته باشید که مصرف غیر ضروری این Vitamin می تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. این اوردز در مراحل اولیه باعث تهوع و استفراغ ، سردرد و برخی از مشکلات سیستم عصبی شود.
ادامه اضافه مصرف این ریز مغذی خود را با عوارضی مثل زبری پوست ، خشکی موها و بزرگی کبد شود. حتی ممکن است باعث ضعیف شدن استخوان ها وسیستم اسکلتی بدن و شکستگی های ناگهانی شود.
پیشتر هم گفتیم که مصرف بیش از اندازه ویتامین آ در زنان باردار ریسک ایجاد نقایص و مشکلات مادرزادی، میکروسفالی، هیدروسفالی و البته سقط جنین و مرده زایی را به شکل چشمگیری افزایش می دهد.
اگر باردار هستید یا ممکن است باردار شوید،حتما قبل از مصرف ویتامین A با پزشک خود صحبت کنید.
عوارض استفاده زیاد از کرم های حاوی رتینول
آشنایی با ویتامین A باعث کشف خواص بیشتر آن و استفاده از فرآورده های آن در محصولات آرایشی و بهداشتی شود.
خیلی ها تمایل دارند از رتینول به عنوان کرم ضد پیری پوست استفاده کنند. در حالیکه باید بدانند محصولات موضعی می توانند اثرات نامطلوبی بر روی پوست داشته باشند.
اما استفاده بیش از حد از درمان موضعی رتینول ممکن است سطح ویتامین A را تا سطح ناسالم افزایش دهد.
اگرچه احتمالا این محصولات پوستی نسبت به مصرف بیش از حد خوراکی خطر کمتری خواهند داشت. با این حال باید، مخصوصا در دوران بارداری استفاده از کرم های دارای ویتامین آ را قطع یا به حداقل رساند.
یکی دیگر از علل احتمالی مسمومیت با ویتامین A استفاده از داروهای مبتنی بر رتینول است.
ایزوترتینوئین (آکوتان) یکی از این نمونه ها است. پزشکان گاهی اوقات ایزوترتینوئین را برای درمان جوش وآکنه تجویز می کنند.
کسانی که از این نوع درمان استفاده می کنند باید از مصرف مکمل های ویتامین A اجتناب کند زیرا این دارو از مشتقات ویتامین A است.
اگر باردار هستید یا قرار است باردارشوید، پزشک نباید آکوتان ها را تجویز کند.
جمع بندی
کسانی که از مکمل‌های ویتامین A استفاده می‌کنند باید از دستورالعمل‌های پزشک پیروی کنند، زیرا ممکن است برخی از اشکال ویتامین A در دوزهای بالا مسموم کننده باشند.
یک رژیم غذایی سالم و متنوع ویتامین آ کافی برای اکثر افراد فراهم می کند. اگر به خواص آنتی اکسیدانی ویتامین A علاقه مند هستید، منابع غذایی بهترین گزینه هستند.
به یاد داشته باشید که مشخص نیست که آیا مکمل های ویتامین همان مزایای آنتی اکسیدان های طبیعی موجود در مواد غذایی را دارند یا خیر.
امیدواریم با خواندن این مقاله به شما کمک کرده باشیم که در سطح قابل قبولی به آشنایی با ویتامین A دست پیدا کرده باشید.
پیشنهاد می کنیم مقاله کامل مجله دارویی سپ با عنوان ” ویتامین ها و نقش آنها در سلامت بدن ” را مطالعه کنید.
برای خرید انواع مکمل وینامین A از جمله کپسول ویتامین آ تداژل ۲۵۰۰۰ می توانید به دسته بندی مکمل ویتامین و مواد معدنی مراجعه کنید.
امتیاز بدهید
۵/۵