آشنایی با فواید و وظایف ویتامین K

در این مقاله قصد داریم ضمن آشنایی با وظایف ویتامین K، منابع تامین، عوارض کمبود ویتامین کا و خطرات مصرف بیش از حد آن را شرح دهیم.

ویتامین K یکی از ویتامین های محلول در چربی  است که در لخته شدن خون، متابولیسم استخوان و تنظیم سطح کلسیم خون نقش دارند.

همچنین باید بدانید که نقش کلیدی و مهترین وظایف ویتامین K در بدن جلوگیری از خونریزی بیش از حد است.

بدن بدون ویتامین K نمی تواند پروترومبین، که یک عامل  برای انعقاد خون و متابولیسم استخوان ضروری است را تولید کند.

انواع ویتامین کا

ویتامین K در واقع گروهی از ترکیبات با ساختار شیمیایی خاص هستند.  مهمترین این ترکیبات ویتامین K1 و ویتامین K2 است.

ویتامین K1

فیلوکینون که به عنوان ویتامین K1 نیز شناخته می شود، در گیاهان یافت می شود. منابع گیاهی ویتامین کا ۱ شامل شبزیجات سبز رنگ و روغن کانولا است. در ادامه این نوشته بیشتر در مورد منابع ویتامین k صحبت خواهیم کرد.

باکتری‌های روده بزرگ آن را به شکل قابل ذخیره  آن یعنی ویتامین K2 تبدیل می‌کنند. این ویتامین مهم در روده کوچک جذب شده و در بافت چربی و کبد ذخیره می شود.

ویتامین K2

ویتامین K2 گروهی از ترکیبات است که عمدتا از گوشت، پنیر و تخم مرغ به دست می آید و توسط باکتری ها سنتز می شود.

اخیراً، برخی از پژوهشگران برای درمان پوکی استخوان و از دست دادن استخوان ناشی از مصرف داروهای استروئیدی به ویتامین K2 توجه کرده‌اند. با این وجود این تحقیقات هنوز ناقص و متناقض هستند.

به نظر می رسد هنوز اطلاعات کافی برای توصیه استفاده از ویتامین K2 برای پوکی استخوان وجود ندارد. این احتمال وجود دارد که با افزایش سطح آشنایی با ویتامین K تحقیقات به نتایج روشن تری برسد.

همچنین مفید بودن استفاده از ویتامین K برای کنترل علائم تهوع صبحگاهی در افراد مبتلا به سرطان، از بین بردن سیاهرگ‌های عنکبوتی و سایر بیماری‌ها  هنوز اثبات نشده است.

چرا مصرف ویتامین K ضروری است؟

با این وجود همین سطح از آشنایی با ویتامین K اطلاعات زیادی درباره این ماده مغذی فراهم کرده است. هامنطور که گفتیم این روزها کاملا اطمینان داریم که این ویتامین در انعقاد خون نقش اساسی بازی می کند. وظایف ویتامین K در این زمینه به گونه ای است که سطوح پایین آن می تواند خطر خونریزی کنترل نشده را افزایش دهد.

به صورت کلی کمبود ویتامین K در بزرگسالان نادر است. اما در نوزادان تازه متولد شده شیوع زیادی دارد. در صورت نیاز برای نوزادان یک دوز تزریقی تجویز می شود.

ویتامین کا همچنین در مواردی که افراد مجبور به استفاده از داروهای رقیق کننده ی خون هستند  استفاده می شود. چرا که این افراد در خطر خونریزی های داخلی قرار می گیرند.

فواید و وظایف ویتامین k

با توجه به وظایف ویتامین K وجود آن برای سلامت انسان مفید و ضروری ست. بعضی از ویژگی ها و خواص این ماده مغذی را ادامه بررسی می کنیم.

سلامت استخوان

به نظر می رسد بین مصرف کم ویتامین K و پوکی استخوان همبستگی وجود دارد. چندین مطالعه نشان داده اند که ویتامین K به حفظ استخوان های قوی کمک می کند. بدین ترتیب خطر شکستگی را کاهش می دهد.

آزمایش ها نشان می دهند ویتامین کا تاثیر شگفت انگیزی در تراکم استخوانی ندارد اما کمبود آن می تواند خطر شکستگی استخوان ها به ویژه در زنان یائسه را افزایش دهد.

این خاصیت مربوط به تاثیر ویتامین کا بر روی استئوکلسین است. استئوکلسین باعث ایجاد رشته های نرم در داخل استوخوان می شود که شکنندگی آنها را کاهش می دهد.

اما همانطور که گفتیم شناخت وظایف ویتامین K در حفظ سلامتی استخوان ها  کامل و دقیق نیستند.

وظایف ویتامین K در سلامت شناختی

به نظر می رسد افزایش سطح ویتامین K خون با  بهبود حافظه  در افراد مسن مرتبط است.

در یک مطالعه، افراد سالم بالای ۷۰ سال با بالاترین سطوح خونی ویتامین K1 بالاترین عملکرد حافظه اپیزودیک کلامی را داشتند.(حافظه اپیزودیک شامل خاطرات گذشته ای است که در یک مکان و زمان خاص برای یک فرد روی داده است)

وظایف ویتامین K درسلامت قلب

ویتامین K ممکن است با جلوگیری از معدنی شدن، جایی که مواد معدنی در شریان‌ها تجمع می‌یابند، به کاهش فشار خون کمک کند. این کار قلب را قادر می سازد تا خون را آزادانه در بدن پمپاژ کند.

معمولا با افزایش سن ،رگ های خونی  قلب مسدود می شوند که یک عامل خطر اصلی برای بیماری قلبی است.

مصرف کافی ویتامین K خطر سکته به را کاهش می دهد.

بنابراین یکی از وظایف ویتامین K می تواند کمک به حفظ سلامتی قلب باشد

پیشگیری از سندروم پیش از قاعدگی

ویتامین کا می تواند ترشح و عملکرد برخی هورمون های بدن را تنظیم کند. برخی از این هومرون ها می توانند از سندروم پیش از قاعدگی جلوگیری کنند یا نشانه های آزار دهنده آن مثل کمردرد یا دردهای عضلانی را کاهش دهند.

همچنیم ویتامین k می تواند از خونریزی های شدید دوران پریودی جلوگیری کند.

ویتامین کا و زیبایی پوست و مو

یکی از دغدغه های همیشگی بشر زیبایی بوده و هست. دانشمندان تحقیقات زیادی بر روی تاثیر مواد مختلف و از جمله ویتامین K بر روی زیابیی پوست، مو و ناخن داشته اند.

این ویتامین مهم و ارزشمند می تواند از طریق تسریع بهبود زخم های پوستی و افزایش جریان خون به زیبایی پوست کمک بزرگی بکند.

به نظر می رسد با افزایش جریان خون در اطراف چشم ها، پف و کبودی زیر چشم از بین می رود. به همین دلیل محصولات آرایشی و بهداشتی متعددی با ترکیبات ویتامین کا ساخته شده اند.

Vitamin k همچنین می تواند الاستیسیته یا همان کشش پوست و خاصیت ارتجاعی آن را حفظ کند.

در مجموع این ویتامین از پیری زودرس پوست و ریزش موها جلوگیری می کند. بدین ترتیب می توان یکی از ظایف ویتامین K در بدن را حفظ زیبایی پوست و مو دانست.

کمبود ویتامین k

کمبود ویتامین K در افراد غیر معمول است، اما ممکن است  کسانی در معرض کمبود ویتامین k قرار بگیرند از جمله:

• کسانی که مشکلات جذب در دستگاه گوارش دارند، مانند بیماری التهاب روده یا بیماری سلیاک فعال
• مصرف داروهایی که در جذب ویتامین K اختلال ایجاد می کنند
• افرادی که سوء تغذیه دارند
• مصرف زیاد الکل

در چنین مواردی، ممکن است پزشک شما مکمل های ویتامین K را تجویز کند.

ویتامین کا مورد نیاز بدن

میزان توصیه شده برای دریافت کافی ویتامین K، چه از طریق غذا و چه از منابع دیگر، در جدول زیر آمده است. با توجه به وظایف ویتامین K اکثر افراد می توانند ویتامین K کافی را از رژیم غذایی خود دریافت می کنند.

بیشترین ویتامین K در چیست؟

برخلاف بسیاری از ویتامین های دیگر، ویتامین K معمول به عنوان یک مکمل غذایی به صورت قرص استفاده نمی شود.

به راحتی می توان ویتامین k کافی مورد نیاز بدن را در رژیم غذایی خودتان بگنجانید.

منابع ویتامین K عبارتند:

• سبزیجاتی مانند اسفناج، مارچوبه و کلم بروکلی
• حبوبات مانند سویا
• همچنین می توانید نیاز روزانه خود را با غذاهایی که دارای مقادیر کمتری ویتامین K هستند نیز تامین کنید مانند:
• تخم مرغ
• توت فرنگی
• گوشت مانند جگر

در اینجا چند نمونه از منابع غذایی برای تامین ویتامین K را می توانید ببنید:

۱۰ شاخه جعفری ۹۰، یک فنجان اسفناج خام ۱۴۵، یک قاشق غذاخوری روغن سویا ۲۵، نصف فنجان انگور ۱۱ و یک تخم مرغ آب پز سفت حاوی ۴ میکروگرم ویتامین کا هستند.

روغن های  رژیمی جذب ویتامین K را افزایش می دهند. بنابراین یک سالاد سبزیجات برگ سبز با روغن زیتون از یک طرف می تواند ویتامین K را تامین می کند و هم به جذب آن در بدن کمک می کند.

عوارض کمبود ویتامین k

همانطور که قبلا اشاره کردیم مهم ترین مورد از وظایف ویتامین K در همکاری پلاکت ها، کمک به انعقاد خون است. گفتیم که کمبود ویتامین k نادر است. اما در موارد کمبود شدید، می تواند منجر به خونریزی بیش از حد شود.

خاصیت ضد خونریزی ویتامین کا به دلیل تاثیر آن بر روی پروتئین پروترومبین است. پروترومبین توسط کبد ساخته می شود. کبد بدون ویتامین K نمی تواند پروترومبین را تولید کند. در صورت کمبود این ویتامین مهم، غلظت پروترومبین خون در مدت نسبتا کوتاهی به قدری کم می شود که دیگر بدن نمی تواند خون ریزی را قطع کند.

تداوم خونریزی چه به صورت خارجی و چه به صورت داخلی و عدم درمان آن  می تواند منجر به مرگ شود.

به طور مثال معمولا به نوزادان ویتامین K تزریق می کنند تا از خونریزی در جمجمه جلو گیری کنند. خونریزی داخل جمجمه به دلیل کمبود ویتامین کا می تواند کشنده باشد. این به دلیل آن دسته از وظایف ویتامین K است که در انعقاد خود نقش دارند.

همچنین یکی از علت هایی که ممکن است افراد دچار خونریزی بینی شوند، می تواند کمبود ویتامین کا باشد.

خونریزی غیر معمول لثه ها هم می تواند نشانه فقر ویتامین کا باشد.

نتایج یک پژوهش که در دانشگاه بوستون و بر روی ۶۵۰ نفر انچام شد نشان داد که آرتروز زانو بین کسانی که کمبود ویتامین K دارند شیوع بیشتری دارد.

آزمایشی دیگری در مورد رابطه کمبود ویتامین کا و دیابت نوع دو بر  روی ۳۸۰۰۰ نفر انجام شده است. این آزمایش منجر به نتایجی شد که به نوعی نشان می داد افراد دارای کمبود ویتامین کا تا ۲۰ درصد بیشتر در خطر دیابت نوع ۲ هستند.

آیا لازم است مکمل ویتامین K مصرف کنیم؟

به صورت عادی شما نیازی به مصرف مکمل ویتامین K ندارید. اما در صورت بروز برخی از بیماری ها شاید پزشک برای شما قرص یا آمپول ویتامین کا تجویز کند.

درمان بیماری هایی که مانع از انعقاد می شوند به مصرف آمپول ویتامین k2 یا k1 دارد.

این مشکلات شامل طیفی از بیماری ها مانند هایپوپروترومبینمیا هستند. این عارضه سبب خونریزی های کنترل نشده خواهد شد.

هیچگاه به صورت خودسرانه مکمل Vitamin k را مصرف نکنید. ضرورت، مقدار و نحوه مصرف قرص ویتامین کا را پزشک تعیین میکند.

عوارض مصرف ویتامین K در مقادیر زیاد

با اینکه محققان دوز ایمن را برای مصرف ویتامین k تعیین نکرده اند اما هیچ اثر نامطلوبی از ویتامین K با سطوح موجود در غذا یا مکمل ها مشاهده نشده است.

مسمومیت با مصرف غذاهای حاوی ویتامین k بعید است اما با این حال، مصرف هر نوع مکملی می تواند منجر به مسمومیت شود.

افرادی هم که برای مشکلات قلبی، اختلالات انعقادی یا سایر شرایط از کومادین یا همان وارفارین استفاده می کنند، ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را به دقت رعایت کنند تا میزان ویتامین K دریافتی خود را کنترل کنند.

چرا که در این موارد وظایف ویتامین K با این داروها تداخل دارند.

بدن برای تولید پروترومبین، پروتئین و فاکتور انعقادی که در لخته شدن خون و متابولیسم استخوان مهم است، به ویتامین K نیاز دارد.

افرادی که از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین یا کومادین استفاده می کنند، نباید بدون مشورت با پزشک، ویتامین K اضافه ای را دریافت کنند.

به خاطر داشته باشید که باید در مصرف ویتامین k با دوز بالا احتیاط زیادی داشت.

نحوه مصرف ویتامین کا

تداخل دارویی ویتامین k

با توجه به وظایف ویتامین K، این ویتامین می تواند با چندین داروی رایج از جمله رقیق کننده های خون، ضد تشنج ها، آنتی بیوتیک ها، داروهای کاهش دهنده کلسترول و داروهای کاهش وزن تداخل داشته باشد.

اگر در دوران بارداری یا در دوران شیردهی داروهای ضد تشنج مصرف شوند، می توانند خطر کمبود ویتامین K را در جنین یا نوزاد افزایش دهند. در چنین حالتی عملکرد و وظایف ویتامین K در بدن مختل می شود.

نمونه هایی از داروهای ضد تشنج فنی توئین و دیلانتین هستند.

داروهای کاهش دهنده کلسترول در جذب چربی اختلال ایجاد می کنند. استفاده از روغن های گیاهی سالم مانند روغن زیتون یا نارگیل  برای جذب ویتامین K ضروری است. بنابراین افرادی که از این داروها استفاده می کنند ممکن است  کمبود ویتامین k بیشتری داشته باشند.

افرادی که هر یک از این داروها را مصرف می کنند باید با پزشک خود در مورد مصرف ویتامین K مشاوره کنند.

بهترین راه برای اطمینان از اینکه بدن دارای مواد مغذی کافی است، مصرف یک رژیم غذایی متعادل همراه با میوه و سبزیجات فراوان است. با توجه به وظایف ویتامین K و نقش مهم و حیاتی که در بدن دارند با داشتن یک رژیم غذایی سالم می توانید از فواید آن بهره مند شوید.

تداخل ویتامین کا و وارفارین

رقیق کننده های خون، مانند وارفارین، برای جلوگیری از لخته شدن خون مضر که ممکن است جریان خون به مغز یا قلب را مسدود کند، استفاده می شود.

یکی از معروف ترین و پر مصرف ترین داروهای ضد انعقاد خود وارفارین است. این دارو در افرادی که در خطر آمبولی و گرفتگی عروق هستند یا عمل قلب باز انجام داده اند تجویز می شود.

افزایش یا کاهش ناگهانی دریافت ویتامین K  با اثرات وارفارین تداخل دارد. در صورتی که از وارفارین استفاده می کنید حتما در مورد رژیم غذایی و مصرف ویتامین ها با پزشک خود مشورت کنید.

ثابت نگه داشتن ویتامین K روزانه می تواند از این مشکلات جلوگیری کند.

همانطور که قبلا نیز اشاره شد مکمل ها فقط باید در صورت کمبود و سپس تحت نظارت پزشک استفاده شوند.

امیدواریم این مطلب برای افزایش آشنایی با فواید و وظایف ویتامین K مفید باشد.

برای خرید ویتامین کا می توانید به دسته بندی مکمل ویتامین و مواد معدنی مراجعه کنید.

​